De impact van de pandemie en van de reisbeperkingen blijft sterk zichtbaar in het gedaalde aantal aanvragen voor visa kort verblijf. Er werden 56.710 aanvragen ingediend in 2021. Dat zijn er 11% minder dan in 2020 en 78% minder dan in 2019, vóór de pandemie. In 2021 werden er 40.197 visa kort verblijf afgeleverd. De visa afgeleverd in het kader van toerisme hebben de grootste terugval gekend (69.953 in 2019 tegenover 5.633 in 2021).

De aanvragen voor visa lang verblijf stegen daarentegen fors in 2021. Na een sterke daling door de pandemie in 2020 hebben de aantallen vorig jaar een niveau bereikt dat hoger ligt dan vóór de pandemie, wat mogelijk wijst op een inhaalbeweging. Er werden 46.739 aanvragen ingediend in 2021. Dat zijn er 38% meer dan in 2020 (een jaar met een uitzonderlijk laag aantal), en 13% meer dan in 2019.

In 2021 werden er 35.606 visa lang verblijf afgeleverd. Iets minder dan de helft daarvan was voor familiale migraties. Het aandeel weigeringen van visa lang verblijf varieert sterk naargelang van het motief voor de afgifte, bijvoorbeeld 2% voor economische migratie tegenover 21% voor gezinsmigratie en 25% voor humanitaire redenen.

Bij aankomst in België worden derdelanders aan een buitengrenspost onderworpen aan een grenscontrole. Daarbij is het mogelijk dat een beslissing tot weigering van binnenkomst en terugdrijving wordt genomen, ook voor personen met een visum lang verblijf of een verblijfstitel.

Hoewel grenscontroles in heel wat gevallen zonder moeilijkheden verlopen, vestigt Myria de aandacht op enkele onduidelijkheden en op de nood aan bijkomende procedurele waarborgen.

Op basis van de Schengengrenscode en de Belgische verblijfswet lijkt de grenspolitie personen met een visum voor lang verblijf of een verblijfstitel op dezelfde manier te kunnen controleren als personen met een visum kort verblijf. Tegelijk voorzien de Europese richtlijnen rond studenten en gezinshereniging voor bepaalde categorieën van personen in een recht op binnenkomst of een verblijfsrecht, mits er aan de voorwaarden is voldaan. In die laatste gevallen lijkt een volledig nieuwe controle van de voorwaarden, die al bij de toekenning van het visum lang verblijf zijn goedgekeurd, problematisch voor Myria.

Myria beveelt aan de wetgeving te wijzigen om de grenscontrole door de politie voor personen met een visum lang verblijf of een verblijfstitel te beperken tot een marginale controle (openbare orde, duidelijke fraude, nieuwe elementen over het verblijf). Ook vraagt het de mogelijkheden tot annulatie 2 of intrekking van visa lang verblijf, na een weigering van toegang tot het grondgebied, te beperken tot uitzonderlijke situaties.

Meer in het algemeen beveelt Myria aan dat elke persoon die aan de grens wordt aangehouden alle schriftelijke en mondelinge informatie ontvangt, in een taal die zij of hij begrijpt, over de redenen van haar of zijn aanhouding en over de mogelijke beroeps- en klachtenprocedures. Bovendien moeten de betrokkenen toegang hebben tot hun bagage en communicatiemiddelen (telefoon).