De Interdepartementale Coördinatiecel ter bestrijding van de mensensmokkel en mensenhandel fungeert als het nationale coördinatie-orgaan van het beleid ter zake. Een vertegenwoordiger van de minister van Justitie is voorzitter. De cel evalueert op kritische wijze de resultaten van de strijd tegen mensenhandel en mensensmokkel en werkt mee aan beleidsvoorstellen en -aanbevelingen ter zake (met name de actieplannen).

De Interdepartementale Coördinatiecel verzamelt een reeks actoren uit andere diensten, federale departementen en vertegenwoordigers van de bevoegde ministers. Ook de deelstaten en de gespecialiseerde opvangcentra maken deel uit van de cel. Omdat die maar twee of drie keer per jaar samenkomt, werd ook een bureau opgericht. Dat is samengesteld uit de belangrijkste diensten die betrokken zijn bij de strijd tegen mensensmokkel en mensenhandel. Het bureau komt elke maand samen, volgt de dagelijkse werking op en verzekert de voorbereiding of uitvoering van de beslissingen, aanbevelingen en initiatieven van de cel.

In elk gerechtelijk arrondissement worden gespecialiseerde magistraten aangeduid op het niveau van de parketten van eerste aanleg en de arbeidsauditoraten én op het niveau van parketten-generaal en auditoraten-generaal (hoven van beroep). Die magistraten zijn belast met het leiden en opvolgen van de onderzoeken rond mensenhandel en mensensmokkel in hun ambtsgebied. Ze zijn ook het aanspreekpunt voor andere tussenkomende instanties (andere referentiemagistraten, politie, opvangcentra, Dienst Vreemdelingenzaken…).

De bevoegdheid van het parket strekt zich uit over het hele grondgebied van België. De wetgever maakte van de strijd tegen de mensenhandel en mensensmokkel een van de prioriteiten voor het federaal parket, zowel op nationaal als internationaal niveau. Op nationaal niveau komt de federaal procureur onder meer tussen om de informatie-uitwisseling te vergemakkelijken tussen de verschillende parketten, onderzoeksrechters en de politiediensten die belast zijn mensenhandel- of mensensmokkeldossiers. Hij kan ook verschillende dossiers centraliseren bij één parket of onderzoeksrechter. Op internationaal niveau is een van zijn hoofdopdrachten de internationale samenwerking bevorderen. Dat is cruciaal gezien het grensoverschrijdend karakter van mensenhandel en mensensmokkel.

Het College van procureurs-generaal beslist over de coherente uitvoering en de coördinatie van het strafrechtelijk beleid zoals bepaald door de richtlijnen van de minister van Justitie. Elk van de vijf procureurs-generaal heeft specifieke taken. Zo is mensenhandel toevertrouwd aan de procureur-generaal van Luik, die in deze opdracht wordt bijgestaan door een expertisenetwerk mensenhandel en mensensmokkel, voorgezeten door een van de advocaten-generaal.

Deze dienst heeft als opdracht zowel de minister van Justitie als het College van procureurs-generaal bij te staan in de uitwerking van het strafrechtelijk beleid inzake mensensmokkel en mensenhandel. Om die reden is de Dienst voor het Strafrechtelijk Beleid ook actief in de Interdepartementale Coördinatiecel. Ze neemt het voorzitterschap van het bureau waar, net zoals het voorzitterschap van het beheerscomité van het Informatie- en Analysecentrum Mensensmokkel en Mensenhandel. De dienst is ook door de minister van Justitie belast met het opstellen van een regeringsrapport betreffende deze materie. Dit tweejaarlijkse rapport verzamelt in één document alle initiatieven van de afgelopen twee jaar van de verschillende ministeriële departementen die betrokken zijn bij de strijd tegen mensensmokkel en mensenhandel.

De Federale Politie heeft binnen elk gerechtelijk arrondissement een cel Mensenhandel. Die telt gespecialiseerde politiemensen belast met de detectie en de onderzoeken rond mensenhandel. In Brussel is er een centrale dienst Mensenhandel gevestigd. Die staat niet alleen in voor analyse, advies en informatie, maar heeft ook een operationele functie (samenwerking met andere instanties, uitwisseling van de relevante informatie tussen de verschillende arrondissementen, naar Europol en Interpol …). Ook sommige lokale politiediensten hebben gespecialiseerde politiemensen.

De sociale inspectiediensten van de RSZ en de diensten van toezicht van de sociale wetten (FOD Tewerkstelling, Arbeid en Sociale Overleg) nemen ook op een actieve en geïntegreerde wijze deel aan de strijd tegen de mensenhandel. Deze deelname concretiseert zich door controles, gericht op het werk van de vreemdelingen in het algemeen en op de uitbuiting van het werk in alle zijn vormen in het bijzonder. Deze gerichte controles worden uitgevoerd in de risicosectoren (voornamelijk de prostitutiesector, de exotische restaurants, de landbouw en tuinbouw, de confectieateliers, de bouwsector en meer specifiek de renovatiewerken). Ze verifiëren het respect voor de sociale wetgeving in het algemeen, meer specifiek de sociale documenten, de verplichtingen t.a.v. de sociale zekerheid, de arbeidsomstandigheden en loonvoorwaarden, de tewerkstelling van buitenlandse werknemers (het verifiëren van werkvergunningen en verblijfstitels) en detecteren daarnaast ook de situaties van mensenhandel.

De FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking beheert onder meer de samenwerking met de diplomatieke en consulaire posten betreffende informatie en preventie. In samenwerking met de andere betrokken Belgische instanties levert ze een bijdrage aan de Europese en multilaterale initiatieven, waaronder die binnen de internationale organisaties, die bestemd zijn om mechanismen te ontwikkelen ter bestrijding van de mensenhandel waarbij de bescherming en re-integratie van de slachtoffers gegarandeerd wordt.

De Dienst Vreemdelingenzaken is een dienst van de FOD Binnenlandse Zaken. Ze draagt op verschillende manieren bij tot de strijd tegen mensenhandel:

• de cel Mensenhandel levert voorlopige verblijfsdocumenten af aan slachtoffers van mensenhandel;
• het bureau Opsporingen centraliseert alle interne informatie inzake illegale immigratie, mensensmokkel en mensenhandel;
• de immigratieambtenaren verzamelen informatie over mensenhandel tijdens hun missies in de landen van oorsprong en de transitlanden.